بررسی تطبیقی طراحی منسوجات ایلخانی ایران و ممالیک مصر در قرون هفتم و هشتم هجری (14-13م.)

ایران ایلخانی (۶۵۴ تا۷۵۰ ه‍.­ق./ ۱۲۵۶ تا ۱۳۳۵م.)، پس از یک دوره کوتاه رکود، به دلیل حمایت­ مغولان از تولید و تجارت منسوجات گرانبها، با رشد چشمگیری در زمینه طراحی و  تولید منسوجات روبرو می­شود. در حکومت ممالیک مصر(۶48 تا 923 ه‍.­ق./ ۱۲۵0 تا 1517م.) نیز، به دلیل مقاصد سیاسی، تجاری و اقتصادی و اهمیت قاهره به عنوان مرکز جهان اسلام، توجه به تولید منسوجات فزونی یافت و در این دوران، پارچه و لباس نقش اجتماعی وسیعی را، به­ویژه در سطح درباری ایفا می­کرد.  در بسیاری از کتاب­های تاریخی، مورخان مسلمان، راجع به روابط تجاری و فرهنگی ممالیک با تمدن­های شرقی و تأثیرپذیری منسوجات آنها از سبک و طراحی شرقی به­ویژه سبک چینی و ایلخانی، سخن به میان آمده است. از اینرو، سؤال پژوهش حاضر این است که چه شواهدی از تأثیر منسوجات ایران ایلخانی قرون هفتم و هشتم هجری/سیزدهم و چهاردهم میلادی بر منسوجات ممالیک معاصر آنها وجود دارد؟ هدف این پژوهش کیفی، پس از بیان ویژگی­های منسوجات ایلخانان و ممالیک، بررسی زمینه­های ارتباط سیاسی و تجاری دو تمدن به منظور تبیین زمینه تأثیرپذیری و سپس انتخاب نمونه­های پارچه نمایشگر تأثیر منسوجات ایلخانی بر پارچه­های مملوکان مصر، به­منظور بررسی نحوه تأثیرپذیری از منظر نقش­مایه­ها و ترکیب­بندی بوده­است. روش تحقیق به­صورت تاریخی، توصیفی و تطبیقی است و شیوه­ی گردآوری اطلاعات به­صورت کتابخانه­ای و با انتخاب نمونه­های بارز منسوجات دو دوره، موجود در موزه­های جهان انجام پذیرفته­است. نتایج پژوهش نشانگر تأثیرپذیری پارچه­بافی مملوکان از نمونه­های منسوجات ایلخانی در زمینه­ی نقوش، افزایش استفاده از مدالیون­های ترنجی، بادامی و اشکی شکل و همچنین ترکیب­بندی­های جدید، استفاده از قاب­های توریقی/ طاقی، استفاده از طرح­های ساقه­های تاک عمودی و منحنی و ترکیب­بندی حاشیه ضخیم و مدالیون­های ترنجی و گل اناری  به­صورت یک دوم به جای منظم و حاشیه های ترکیب شده با مدالیون و خطوط و ترکیب دوگانه مدالیون­ها است.